Рэферэндумы

У маі 2003 года ў Швейцарыі адбыўся федэральны рэферэндум па народнай ініцыятыве «Роўныя правы для людзей з інваліднасцю». Ініцыятыва прапаноўвала ўключыць у федэральную Канстытуцыю новы артыкул, які гарантаваў бы даступнасць будынкаў і іншых аб’ектаў, а таксама паслуг для людзей з інваліднасцю (ЛЗІ). 35 арганізацый ЛЗІ са жніўня 1998 года па чэрвень 1999 года сабралі 120 тысяч подпісаў. За чатыры гады, якія прайшлі з моманту афіцыйнага прадстаўлення ініцыятывы і да вырашальнага рэферэндуму, прапанову абмяркоўвалі ва ўрадзе Швейцарыі (Федэральная рада) і ў абедзвюх палатах федэральнага парламента (Федеральны сход).

Прапанова была адхілена абедзвюма палатамі ў асноўным па эканамічных меркаваннях. Рэкамендацыя ўрада адхіліць ініцыятыву была разаслана ўсім выбарцам разам з прапановай арганізацый ЛЗІ падтрымаць рэферэндум. Урад сцвярджаў, што «права прамога доступу да будынкаў будзе мець значныя фінансавыя наступствы як для дзяржавы, так і для грамадства». Урад таксама звярнуў увагу, што новы закон аб людзях з інваліднасцю, які быў прыняты практычна аднагалосна Федэральным сходам у снежні 2003 года і які ўступіў у сілу 1 студзеня 2004 года, закранае многія з гэтых пытанняў.

Ініцыятыва «Роўныя правы для людзей з інваліднасцю» мела мала шанцаў на поспех падчас рэферэндуму 18 мая 2003 года. Пры яўцы роўна ў 50% 62% выбарцаў (1,4 млн чалавек) прагаласавалі супраць, а 38% (амаль 900 тыс.) прагаласавалі за. Для таго каб ініцыятыва была прынята, неабходна, каб за яе прагаласавала большасць кантонаў, а падтрымана яна была толькі ў трох з 26 кантонаў.

Аднак гэты прыклад паказвае, што народныя ініцыятывы не проста выносяцца на галасаванне ад аднаго дня да другога. Хутчэй, яны з’яўляюцца часткай доўгатэрміновага працэсу, які можа заняць да дзесяцігоддзі.

У Швейцарыі прымаецца менш за адну з дзесяці ініцыятываў. Тым не менш у многіх выпадках парламент ідзе насустрач ініцыятыве і выходзіць са сустрэчнай прапановай. Нягледзячы на прагрэс у тэме ў 2023 годзе аб’яўлена новая народная ініцыятыва «Інклюзіўнасць», якая зноў накіравана на змяненне ўсё таго ж артыкула Канстытуцыі і забеспячэнне даступнасці аб’ектаў і паслуг для людзей з інваліднасцю. Збор подпісаў мусіць быць скончаны ў кастрычніку 2024 года.

У 2000 годзе ва Угандзе быў праведзены рэферэндум па пытанні аб палітычнай сістэме. У рэферэндуме прынялі ўдзел 4,9 млн выбарцаў (51%), і толькі 9% з іх прагаласавалі за шматпартыйную сістэму.

Другі рэферэндум па пытанні змены палітычнай сістэмы быў прызначаны парламентам на 28 ліпеня 2005 года. У выніку гэтага рэферэндуму пры яўцы 47% зарэгістраваных выбарцаў, 90%з тых, хто галасаваў, выказаліся за шматпартыйную сістэму. Быў праведзены шэраг мітынгаў, у выніку якіх былі сфарміраваныя бакі «Так» і «Не» для мэтаў рэферэндуму 2005 года.

Пытанне было сфармулявана наступным чынам: «Ці згодны вы адкрыць палітычную прастору, каб дазволіць тым, хто хоча ўступіць у розныя арганізацыі/партыі, канкураваць за палітычную ўладу?». Бок «За» выбраў у якасці сімвала дрэва, а «Не» — зачынены дом, як паказана ніжэй на малюнку.

Перад выбарцамі многіх штатаў ЗША паўставала пытанне аб тым, ці варта забараняць аднаполыя шлюбы. Фактычна пытанне, пастаўленае перад выбарцамі, заключаецца ў тым, каб вызначыць шлюб у Канстытуцыі як «саюз паміж адным мужчынам і адной жанчынай», але размова ідзе аб забароне аднаполых шлюбаў. У Вірджыніі гэтае пытанне было пастаўлена перад выбарцамі ў 2006 годзе. Некаторыя назіральнікі расцанілі гэта як спробу прыцягнуць кансерватыўных выбарцаў на выбарчыя ўчасткі ў дапамогу кандыдатам-рэспубліканцам.

У 2006 годзе Вірджынія была адным з найважнейшых штатаў для абедзвюх асноўных палітычных партый, бо тут праходзіла адна з самых напружаных у краіне кампаній выбараў у Сенат ЗША.

У 1997 годзе заканадаўчы сход штата Вірджынія прыняў закон, паводле якога любы аднаполы шлюб, заключаны ў іншым штаце, прызнаваўся ў Вірджыніі несапраўдным. У 2004 годзе заканадаўчы сход прыняў яшчэ адзін закон, які забараняў «грамадзянскія саюзы або аналагічныя пагадненні паміж прадстаўнікамі аднаго пола, уключаючы пагадненні, створаныя прыватнымі асобамі».

Таксама на працягу 2004 года выбарцы яшчэ 13 штатаў ухвалілі забарону на аднаполыя шлюбы, і ёсць некаторыя сведчанні, што гэта павысіла яўку сярод кансерватыўных выбарцаў. Нягледзячы на тое, што прававы статус аднаполых шлюбаў у Вірджыніі не выклікаў сумненняў, у 2006 годзе заканадаўчы сход перадаў на разгляд выбарцаў пытанне аб унясенні папраўкі ў Канстытуцыю. Некаторыя назіральнікі расцанілі гэта як крок з боку кантраляванага рэспубліканцамі заканадаўчага органа штата павысіць яўку сярод кансерватыўных выбарцаў і паўплываць на ход выбараў у Сенат ЗША. ⁠Рэспубліканская партыя кантралявала Сенат, але непапулярнасць вайны ў Іраку і прэзідэнта Джорджа Буша-малодшага прымусіла многіх паверыць, што дэмакраты змогуць выйграць гэтыя выбары.

Сенатар ад штата Вірджынія рэспубліканец Джордж Ален уключыў у свой парадак дня папраўкі аб шлюбе (супраць аднаполых шлюбаў) і супрацьпастаўляў сваю пазіцыю апаненту, дэмакрату Джыму Уэбу, які выступаў супраць папраўкі. Праціўнікі папраўкі (дэмакраты) выдаткавалі на кампанію амаль у тры разы больш, чым яе прыхільнікі. Папраўка прайшла з перавагай 57 супраць 43%. Яўка склала 53% ад колькасці зарэгістраваных выбарцаў, што на 9% больш, чым на аналагічных выбарах у 2002 годзе. Але нягледзячы на гэта, выбары ў Сенат выйграў дэмакрат Уэб, які перамог сенатара Алена з перавагай у 9329 галасоў з 2,4 млн пададзеных – розніца склала менш за 0,4%. У выніку агульны кантроль над Сенатам ЗША перайшоў да дэмакратаў.